Osoby, które dotychczas nie miały do czynienia z sesjami u psychoterapeuty, z pewnością będą zdziwieni obecnością pewnych reguł, które formułuje się ustnie lub pisemnie, a następnie często nawet podpisuje. Co to jest kontrakt terapeutyczny? Co zawiera i jak wygląda taki dokument? Sprawdź i nie obawiaj się, jeśli usłyszysz o nim na pierwszej wizycie u specjalisty!

Co to jest kontrakt terapeutyczny?

Najprościej mówiąc, jest to ustna lub pisemna umowa dotycząca przebiegu przyszłej terapii. Ma ona bardzo indywidualny charakter – nie ma jednego wzoru dotyczącego tego, jak wygląda kontrakt terapeutyczny i co zawiera. Dlaczego? Ponieważ zasady spotkań zależą bezpośrednio od komfortu pacjenta, jego potrzeb oraz opracowania konkretnej strategii pracy nad jego problemami. Co istotne – nie zawsze udaje się precyzyjnie określić jego zawartość na pierwszej sesji, czasem zostaje on ukształtowany dopiero podczas kolejnych spotkań.

W jakich sytuacjach zawiera się kontrakt terapeutyczny?

W aspekcie prawnym taki kontrakt nie ma mocy, ponieważ do ustawy o zawodzie psychologa nie zostały nigdy opracowane przepisy wykonawcze. Wynika to między innymi z faktu, iż do prowadzenia psychoterapii nie jest konieczne odpowiednie wykształcenie. Tym samym dla każdej osoby chcącej z niej skorzystać, kontrakt terapeutyczny jest bardzo istotny, ponieważ w pewnym sensie zabezpiecza jej interesy. Jak wygląda taki dokument i co zawiera? Przede wszystkim kwestie formalne dotyczące tego, jak mają przebiegać spotkania. Tym samym zawierać go należy w każdej sytuacji.

Co zawiera kontrakt terapeutyczny?

Bardzo istotną kwestią jest to, co zawiera kontrakt terapeutyczny. Może to być dokument w formie papierowej bądź umowa ustna. Jego elementy to przede wszystkim:

  • cele terapii – są one możliwe do ustalenia po postawieniu diagnozy, dlatego ten punkt jest zwykle doprecyzowywany na kolejnych spotkaniach. Zasadniczo chodzi jednak o ustalenie, do jakiego poziomu satysfakcji będzie dążył pacjent wraz z terapeutą. Może to być na przykład opanowanie napadów paniki lub przepracowanie traumatycznych wydarzeń z przeszłości,
  • czas i miejsce terapii – ważne jest, aby z góry ustalić, kiedy będą odbywały się spotkania i w jakiej częstotliwości. Zazwyczaj jest to stały jeden dzień tygodnia i godzina, dzięki czemu łatwiej wyrobić w pacjencie nawyk systematyczności sprzyjający osiąganiu efektów,
  • warunki zmiany terminu lub miejsca spotkań – to ważny punkt, dzięki któremu okazuje się wzajemny szacunek do swojego czasu. Należy ustalić, w jaki sposób odwołać lub przełożyć wizytę i z jakim wyprzedzeniem,
  • szacunkowy czas trwania terapii – jest on powiązany bezpośrednio z celami, które chce się osiągnąć i pozwala terapeucie prowadzić rozmowy w taki sposób, aby zmierzać ku nim,
  • kontakt i dostępność terapeuty pomiędzy sesjami – warto, by pacjent wiedział, że w razie kryzysu lub gdy będzie miał jakiekolwiek pytania, może się zwrócić do specjalisty nawet pomiędzy planowymi wizytami. Należy jednak ustalić sztywne ramy – na przykład kontakt wyłącznie mailowy lub telefoniczny w określonych godzinach,
  • zasady poufności – terapeuta deklaruje utrzymanie w sekrecie wszystkich informacji, o jakich opowie pacjent. Są jednak dwa odstępstwa od tej reguły, których powinien być on świadomy. Pierwsza to sytuacja, w której pacjent jest nieletni – wówczas jego rodzice muszą być informowani o postępach w przebiegu terapii, jednak terapeuta musi zobowiązać się, że nie będzie wnikał w szczegóły. Druga jest wówczas, gdy z zachowania lub słów pacjenta wynika, że może on stanowić zagrożenie dla siebie lub innych osób – wówczas może być konieczna interwencja nie tylko rodziny, ale również policji lub innych służb,
  • warunki uczestnictwa – to bardzo szerokie pojęcie, pod którym można zmieścić na przykład świadomy, dobrowolny udział w terapii, maksymalne otwarcie się na rozmowę i pełne zaufanie do terapeuty.

Warto pamiętać, że kontrakt terapeutyczny jest tworzony przez obie strony. Klient może, a nawet jest zachęcany przez terapeutę do wniesienia tych kwestii, które dla niego są istotne.

Kiedy psychoterapeuta wraca do zapisów w kontrakcie?

Podobnie jak w przypadku każdej innej umowy – podpisuje się ją i płynnie przechodzi do realizacji zadań, ze świadomością jej warunków. Jak wygląda ta sytuacja w przypadku kontraktu terapeutycznego? Podobnie, ponieważ zawiera on formalne treści, których poruszenie jest niezbędne, aby móc ruszyć dalej. Czasami terapeuta może powrócić do tego dokumentu lub wspomnieć o tym, jak była formułowana ustnie jego zawartość – po to, by przypomnieć o celach albo o częstotliwości spotkań, gdyby pacjent zbyt często o nich zapominał albo przekładał je. Zazwyczaj jednak nie jest to konieczne.

Dlaczego kontrakt terapeutyczny ma takie znaczenie?

Sformułowanie zasad obowiązujących podczas terapii ma duże znaczenie, szczególnie dla pacjenta. Chodzi o to, aby pokazać mu, że praca nad sobą jest procesem – czasem długim i trudnym, ale jednak rokującym na uzdrowienie psychiki. Kontrakt daje poczucie bezpieczeństwa, wyznacza ramy, w których granicach łatwiej się odnaleźć. Często przyjmuje formę umowy ustnej, do której w każdym momencie można wrócić. Kontrakt terapeutyczny wygląda niczym klasyczna umowa i zawiera wiele informacji, które pomagają usystematyzować to, co będzie się robiło w czasie jego trwania. Tym samym droga do wyleczenia własnych traum czy pracy nad emocjami wydaje się mieć bardziej „zadaniowy” charakter – co bywa pomocne w przypadku wielu osób. Nie obawiaj się więc spisać tych reguł!

Bibliografia:

Popiel Agnieszka, Pragłowska Ewa, „Psychoterapia poznawczo-behawioralna. Teoria i praktyka”, Warszawa 2008

https://prp.org.pl/wp-content/uploads/2018/07/VADEMECUM-08-po-kor-4.pdf

Aleksandrowicz J.: Psychoterapia. Podręcznik dla studentów, lekarzy i psychologów, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 1996